Braziliaanse koortsen

6 May 2015

Op 24 juni 1858 meerde de stoomboot Dom Affonso af in de haven van Itapemirim, in de Braziliaanse deelstaat Espirito Santo. Aan boord bevond zich een groep arme Zeeuwen, op zoek naar een beter leven. Gelokt door mooie beloftes van ronselaars, emigreerden tussen 1858 en 1862 uiteindelijk ruim 700 Zeeuwen uit West-Zeeuws Vlaanderen, Schouwen-Duiveland en Zuid-Beveland, naar verschillende kolonies in Espirito Santo. Het werden de Braziliaanse Koortsen genoemd. De realiteit bleek heel anders, en de Hollanders kwamen in kommervolle omstandigheden terecht. Meer dan honderd jaar werd nauwelijks meer iets van deze groep vernomen.

Het vergeten verhaal van de Zeeuwen in Brazilië is beschreven in een prachtig boek “Op een dag zullen ze ons vinden” – gepubliceerd in 2008 door twee Nederlandse missionaire werkers, Ton Roos en Margje Eshuis, die eind jaren 70 door hun werk bij toeval deze gemeenschap tegenkwamen.

Kort geleden had ik het genoegen om in Vitoria, de hoofdstad van Espirito Santo, de Braziliaanse première bij te wonen van de documentaire “Braziliaanse Koorts”. De film, gemaakt door Arjan van Westen en Monique Schoutsen, kwam tot stand met crowdfunding; de realisatie van de Braziliaanse versie werd mede mogelijk gemaakt door steun van Dutchculture. Het Consulaat-Generaal in Rio de Janeiro – indertijd medesponsor van het boek – steunde dit initiatief van harte.

In Brazilië bestaat – nu het land er sociaal-economisch beter voorstaat – steeds meer belangstelling voor het culturele erfgoed van de verschillende Afrikaanse, Europese, en Aziatische gemeenschappen, en op vele plekken ontstaan musea van migratie. Het Nederlandse gemeenschappelijk cultureel erfgoedbeleid in Brazilië richt zich tot nu toe voornamelijk op de 17^e-eeuwse stoere periode van de West-Indische compagnie, maar geeft geen aandacht aan de verschillende Nederlandse migratiestromen van de 19e en 20e eeuw. Ook die verhalen zijn belangrijk voor ons wederzijds begrip en kunnen de bilaterale relatie met Brazilië en de betreffende deelstaten helpen versterken.

Het eind van de film neemt een verassende wending met het portret van een Braziliaanse vrouw met Nederlandse naam, afstammelinge van de Zeeuwse emigranten van weleer. Op zoek naar betere levensomstandigheden voor haar gezin, komt zij – misleid door ronselaars – uiteindelijk in Amstelveen terecht, waar zij nu als illegaal verblijft. Zoals te verwachten, volgen hierover vragen na afloop vanuit het publiek.

De première in het Openbaar Archief in Vitoria trok vele afstammelingen van de “Hollanders”. Een paar spreken nog wat oud-Zeeuws, maar het zal niet lang meer duren of die taal is hier verdwenen. Wat dat betreft, is de film net op tijd gemaakt…

• 6 May 2015, 9:22
• Posted in Culture, Embassy
• No comments yet