Eerst hekken, dan helpen: Spanje en migratie

25 Mar 2016

Op de grens tussen Spanje en Marokko staat een metershoog hek. Het scheidt Marokko van de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla. Meer nog, het scheidt Afrika van Europa. De hoogte staat symbool voor het grootste verschil in welvaart ter wereld tussen twee aangrenzende landen. Tien jaar geleden klommen talloze migranten in die hekken. Tegelijk bereikten 32.000 mensen in visserskano’s uit Afrika de Canarische eilanden. Duizenden lieten het leven bij de gevaarlijke overtocht. Nu, tien jaar later, is de ongecontroleerde migratie fors minder: 170 in 2015. Wat heeft Spanje die afgelopen 10 jaar gedaan op dit vlak? Welke aanpak? Voor Nederland van belang. Want net als in Griekenland of Italië: vele migranten willen door, naar het Noorden.

Golfbaan Melilla

Hekwerk grens Melilla – Marokko

It takes two (or more) to tango

Spanjaarden hebben gekozen voor een pragmatische benadering, die zij zelf de ‘Frontera avanzada’ (vooruitgeschoven grens) noemen. Hekken en kustwachtpatrouilles schrikken af. Ja, maar dat is nooit genoeg, besefte Spanje al gauw. Geen barrière is bestand tegen migratiedruk indien de migranten menen geen keus te hebben. Al helemaal niet in een regio waar het bevolkingstal de komende 15 jaar met 25% toeneemt, een aantal dat gelijk staat aan de totale bevolking van Spanje. In 2050 gaat het om 100 miljoen mensen meer. Zie het staatje. En dat in de regio met een klimaatlast van jewelste. En met het hoogste percentage jeugdwerkloosheid ter wereld. En waar geen ontmoediging helpt zolang de mensensmokkelaars baat hebben bij migratie. Religieus fanatisme ligt op de loer, dat weten we inmiddels. Je zult je aandacht moeten richten op de landen van oorsprong en doortocht. Op het waarom en hoe. En meer: je hebt medewerking nodig zodat je mensen alternatieven kunt bieden. Medewerking van de landen in kwestie. Dit leerde Spanje sinds 2006. Dus medewerking van Marokko en Algerije. Maar ook van de landen verderop: van Senegal en Mauritanië, van Guinea en Niger, Guinee-Bissau en Kaap Verdië. Spanje investeert nu tien jaar in die samenwerking. Niet alleen in grensbewaking maar ook in economie (bedrijven helpen opzetten), onderwijs, openbare orde en tegengaan van fraude en mensenhandelmafia. Dit lukt alleen als je goed weet hoe de hazen lopen in die landen. Ambassades van Spanje werden niet gesloten maar juist geopend en versterkt. Ontwikkelingsprogramma’s werden niet afgerond maar juist op touw gezet. Doel: stabiliteit, groei en werkgelegenheid scheppen daar waar uitzichtloosheid de mensen in beweging zet. En niet alleen daar. Ook werd een legale weg gecreëerd voor studeren in Spanje, en voor tijdelijke werkvergunningen en seizoenswerk. En dat helpt ook de eigen economie: in de tomatenkweek, in de aardbeienpluk. De manier waarop Spanje met deze landen aan de slag ging herken ik: breng vaklui uit twee landen bij elkaar en laat ze samenwerken op hun eigen terrein: Spaanse douane met Marokkaanse douane, Spaanse kustwacht met Senegalese kustwacht, guardia civil met Afrikaanse collega’s, migratiedienst met migratiedienst. Alleen overheid? In mijn ervaring in landen als Costa Rica, Panama en Moldavië werkt dezelfde formule in de private sector evengoed. Nederland heeft niet voor niks het PUM, Programma Uitzending Managers: ondernemers helpen ondernemers in verre landen. Met succes. Geen groot geld maar mensenwerk.

Horen, zien, begrijpen

Ieder van ons heeft z’n eigen ervaringen. Gaat erom in Europa goede en slechte voorbeelden te signaleren en te delen. Spaanse inzichten helpen Italië en Griekenland, maar ook Nederland. We zoeken oplossingen voor een fenomeen dat uiteindelijk ons aller fenomeen is. De vluchtelingencrisis in Zuid-Oost Europa is acuut, maar ook onderdeel van een migratievraagstuk dat al veel ouder is. De oplossingen moeten dus structureel zijn, en in lijn met internationale mensenrechtenverdragen. Migratiedruk uit Afrika en het Midden-Oosten zal ons de komende jaren nog fors bezig houden. We hebben een breed scala aan instrumenten. Het gaat erom ze zo in te zetten dat ze elkaar versterken. Migratie kent per definitie geen grenzen. Een hek om je heen is geen panacee, hoe hoog ’t ook is.

Demografische gegevens Noord-Afrika

[i] Population Reference Bureau – 2015 World Population Data Sheet

[ii] Population Reference Bureau – 2015 World Population Data Sheet

[iii] Population Reference Bureau – 2015 World Population Data Sheet

[iv] UN Population Division, World Population Prospects, the 2010 Revision

[v] UN Population Division, World Population Prospects, the 2010 Revision

[vi] ILOSTAT database

• 25 Mar 2016, 10:45
• Posted in Crisis, Economy, Europe, Human rights, Poverty, Uncategorized
• No comments yet