Onze man in Bagdad – een blik achter de schermen

2 Feb 2017

Prioriteiten

Het aantal medewerkers dat zich op Irak kan richten is beperkt. Net als het budget. Gelukkig is voor iedereen duidelijk wat onze belangrijkste taken zijn: met de inzet van F16 straaljagers en militaire trainers dragen we bij aan de strijd tegen ISIS; we verstrekken humanitaire hulp aan ontheemden en ondersteunen hun terugkeer naar op ISIS veroverde steden; Nederland besteedt aandacht aan de bevordering van respect voor mensenrechten en aan verzoening tussen diverse bevolkingsgroepen in Irak; we pakken de migratieproblematiek aan en proberen handel tussen Irak en Nederland te bevorderen.

Naast Nederland zijn er vele andere internationale spelers in Irak, groot en klein. Tegenover 1 medewerker van onze ambassade staan ongeveer 70 medewerkers van de Amerikaanse ambassade. Ik was er snel van overtuigd dat wij het aantal prioriteiten niet moesten vergroten, de koers niet te snel moesten verleggen en in moesten zetten op de meerwaarde van Nederland: bruggenbouwer, mensenrechten, verzoening, actief speler in VN-verband, met een nuchter en open imago, ‘you get what you see’.

In gesprek

Om dat goed te kunnen doen, zochten mijn collega’s en ik vanaf het begin contact met Iraakse en internationale spelers. Juist omdat Nederland wordt gezien als een betrouwbare en betrokken partner fungeert onze ambassade als een platform waar men vrij met elkaar van gedachten kan wisselen. Militairen, de VN, mensenrechten organisaties, jongeren en politici nemen deel aan bijeenkomsten, die zijn vaak vrij informeel. Wij brengen partners bijeen, die elkaar niet gemakkelijk op andere manieren ontmoeten.

Ook de Nederlandse militaire trainers bezoek ik regelmatig, zowel in de Koerdische regio als in Bagdad. Het was mij snel duidelijk dat zij zich erg goed aanpassen aan het niveau van de Iraakse cursisten. De Iraakse militairen zijn enthousiast over hetgeen zij in korte tijd leren en zien dat terug in de strijd tegen ISIS. In gesprekken met de militaire leiding van de coalitie, de Iraakse minister van Defensie en bezoekende Nederlandse politici kan ik meegeven wat ik in deze gesprekken hoor.

De miljoenen ontheemden en het vertrek van Irakezen naar het buitenland vormt een zorg voor zowel Europa als Irak. Deze problematiek stel ik aan de orde in overleg met overheidsfunctionarissen en tegenover Iraakse journalisten. Onze ambassade heeft ervoor kunnen zorgen dat een informele dialoog tussen Irak en de EU op gang is gekomen. Voortdurend overleg, formeel en informeel, met EU collega’s, collega’s in Den Haag en Iraakse functionarissen vormt daarvoor de basis.

Ontheemden

De opvang van miljoenen ontheemden en hun terugkeer naar op ISIS bevrijde steden en dorpen is voor hen, maar ook voor Nederland van belang. ISIS heeft in die steden enorme schade aangericht. Van degenen die niet naar huis kunnen terugkeren geeft 5% aan naar Europa te willen vertrekken. De Verenigde Naties (UNDP) coördineren samen met de Iraakse autoriteiten de hulpverlening en de terugkeer. Dit complexe proces wordt nog lastiger als iedere donor eigen voorwaarden stelt aan de bijdragen.

Ik reis, net als onze consul-generaal in Erbil, regelmatig naar de kampen waar ontheemden verblijven en naar net op ISIS bevrijde steden en dorpen. Op basis van onze indrukken overleggen we met de overheid, UNDP en andere betrokken spelers om één gezamenlijke aanpak te bevorderen. Als dat nodig is nodigen we partijen uit op de ambassade. In 2016 zijn 1 miljoen ontheemden teruggekeerd naar op ISIS veroverde steden en dorpen, waar de eerste basisbehoeften zijn hersteld. Dat heeft iets minder dan 100 miljoen dollar gekost. Een groot succes, waar nog veel op moet volgen. Zoals het herstel van huizen, de herstart van economische activiteiten en verzoening op lokaal niveau.

Verzoening

Nederland heeft de speciale vertegenwoordiger van de secretaris-generaal van de Verenigde-Naties de afgelopen jaren in staat gesteld om vooral achter de schermen voortdurend te praten met Iraakse spelers en landen uit de regio, om verzoening te bevorderen. Mijn collega’s en ik hielden een vinger aan de pols en overlegden over de besteding van de Nederlandse bijdrage. Ook bespreken we met politici de mogelijkheden om verzoening dichterbij te brengen. Wantrouwen kenmerkt op dit moment de verhoudingen in Irak. Sjiieten, Soennieten en Koerden zijn intern verdeeld en hun onderlinge verhoudingen zijn evenmin goed. Onlangs hebben Sjiietische politieke partijen een document over verzoening opgesteld, een eerste concrete stap.

Mensenrechten

Respect voor mensenrechten is geen gegeven in Irak. De afgelopen 15 jaar hebben 1 miljoen christenen het land verlaten. Het lot van de jezidi’s trok de aandacht van de wereld. In 2016 was Irak het land waar de meeste journalisten omkwamen. De LGBT gemeenschap loopt voortdurend gevaar en de vrijheden van vrouwen zijn beperkt. In overleg met autoriteiten, zowel in Bagdad als in provincies die ik bezoek, breng ik mensenrechtenkwesties altijd op. Ik ga tijdens mijn bezoeken in gesprek met studenten en activisten.

Die discussies bereiken vele jongeren via de sociale media. Veel jongeren klagen dat zij nooit met vooraanstaande Iraakse functionarissen in debat kunnen gaan. Als ambassade kunnen wij hierin een rol spelen. Zo organiseren we regelmatig gesprekken tussen jongeren, mensenrechtenactivisten, overheidsfunctionarissen en politici. Dat is belangrijk, want juist jonge, opgeleide Irakezen trekken naar Turkije en Europa. Deze jongeren heeft Irak nodig, voor de ontwikkeling van het land en om extremisme te beteugelen.

Voor de toekomst van Irak, dat een snel groeiende bevolking heeft, is economische ontwikkeling van groot belang. Daarbij moet de afhankelijkheid van olie geleidelijk afnemen. Nederlandse bedrijven kijken aarzelend naar Irak, vanwege de veiligheidssituatie en het niet rooskleurige ondernemingsklimaat. Wij adviseren bedrijven, zorgen voor deelname aan handelsbeurzen in Irak en voeren overleg met de overheid over verbetering van procedures en vermindering van corruptie.

Trots

Er is een hele belangrijke voorwaarde waaronder ik mijn werk kan doen. Dat is de grote inzet en saamhorigheid van alle collega’s van het consulaat-generaal in Erbil en de ambassade in Bagdad. Wonen en werken in Irak is lastig. Vanwege de veiligheidssituatie is de bewegingsvrijheid van mijn collega’s en mij beperkt. Wij kunnen in Bagdad niet spontaan naar een winkel, markt of bedrijf gaan. Leven op een compound, waar je elkaar als collega’s 16 uur per dag ziet, vraagt flexibiliteit van iedereen.

De inzet van het consulaat-generaal, de ambassades, Nederlandse militairen en NGO’s en onze Haagse collega’s wordt ondersteund door de vele bezoekers die wij in Irak ontvangen en begeleiden. Premier Rutte en de Ministers Asscher, Koenders, Hennis en Ploumen en de vaste kamercommissie voor buitenlandse zaken brachten in de afgelopen 12 maanden een bezoek aan Irak. Die bezoeken zijn een mooi moment om de prioriteiten tegen het licht te houden. En ze onderstrepen het belang dat Nederland hecht aan Irak.

Nederland mag trots zijn op bepaalde resultaten. Niemand had voorzien dat in enkele maanden tijd 1 miljoen ontheemden zouden terugkeren naar hun steden en dorpen. Weinigen hadden voorzien dat de capaciteit van het Iraakse leger in korte tijd snel zou toenemen. Jongeren hebben meer dan voorheen een stem gekregen. Irak heeft nog een lange weg te gaan naar stabiliteit en groeiende welvaart. Het afgelopen jaar heeft lichtpunten opgeleverd waarop de Irakezen kunnen voortbouwen. Het is enerverend om samen met de betrokken teams in Erbil en Bagdad een steentje te kunnen bijdragen op een belangrijk kruispunt in de geschiedenis.

• 2 Feb 2017, 10:19
• Posted in Peace and Justice
• No comments yet