Sinterklaas: liefdadigheid (anoniem)

5 Oct 2016

De zomervakantie van 2016 brachten mijn vrouw Kim en ik door aan de zuidkust van Turkije. Voor een week verbleven we in Patara, een plaats die op de kandidaatslijst van UNESCO werelderfgoed staat. 2500 jaar geleden was het een grote havenstad; het was een centrum van de Luwische beschaving en de plaats vande eerste democratisch georganiseerde samenleving ter wereld. Nu resten van Patara nog deels door duinen bedekte ruïnes en een prachtig strand waar de met uitsterving bedreigde Caretta Caretta schildpadden hun eieren leggen.

Patara is ook de geboorteplaats van Sint-Nicolaas (Sinterklaas) (rond 270 AD). Ondanks de snel oprukkende verzanding kon de haven nog wel worden gebruikt, maar zijn glorietijd was al voorbij.

Er doen veel legendes de ronde over Sint-Nicolaas. Een ervan vertelt het verhaal van een arme vader die de bruidsschat van zijn drie dochters niet kon betalen. Sint-Nicolaas drong ’s nachts ongezien hun huis binnen en liet goud achter voor de oudste dochter. Toen hij later de andere twee wilde helpen, was de deur op slot. Hij klom het dak op en liet vervolgens gouden munten vallen door de schoorsteen.

Iemand met een dergelijk nobele inborst werd uiteraard bisschop, in zijn geval in Myra, nu bekend als Demre, een Turks stadje 86 km ten oosten van Patara. Tijdens ons bezoek stonden mannen en vrouwen in de rij, sommigen met tranen in hun ogen, om de voeten van het beeld van Sint-Nicolaas aan te raken en te kussen. Hij werd daar ook begraven, maar zijn stoffelijke resten werden in de 11^e eeuw door Italiaanse zeelui meegenomen, toen de Seljukken het Byzantijnse Rijk aanvielen en Myra naderden. Zijn stoffelijk overschot is in Italië ondanks meerdere verzoeken van de Turkse autoriteiten om teruggave.

Verschillende dimensies van Sint-Nicolaas
Op 6 december 343 stierf Sint-Nicolaas in Myra. Hij liet een erfenis achter van onbaatzuchtige liefde en zelfopoffering, om anoniem problemen van anderen te verlichten. Zijn naam en faam namen een grote vlucht, in de eerste plaats onder Oost-Orthodoxe Christenen, maar ook in landen als IJsland waar 39 kerken aan Sint-Nicolaas gewijd zijn. Als heilige zorgt hij voor personen in nood, zoals kinderen en ongetrouwde vrouwen (in vroeger eeuwen klaarblijkelijk een noodcategorie), maar ook voor zeelui, farmaceuten, prostituees, dieven, bankiers en piraten.

Ik had me dit allemaal nooit zo gerealiseerd. Voor mij was Sinterklaas ‘slechts’ een Nederlandse traditie gericht op kinderen, maar zelfs als kinderfeest is het bepaald niet exclusief Nederlands, want het wordt al gevierd in zo’n 25 landen.

Eeuwen geleden hebben de Nederlanders de naamdag van de Sint (6 december, ook al vieren we het op de avond van 5 december) omarmd, en dat met zoveel enthousiasme dat het ons meest gewaarde feest is geworden en met een plekje op de Nederlandse UNESCO kandidaatslijst staat voor immaterieel erfgoed.

En laten we de Kerstman niet vergeten, ‘Santa Claus’, een moderne vorm van Sint-Nicolaas die in korte tijd een bijna globaal fenomeen is geworden.

Door Sinterklaas, realiseer ik me weer eens dat Nederland geen standaard land is. In ons volkslied zingen we dat we de koning van Spanje altijd hebben geëerd; we leren onze kinderen dat hun beste vriend (Sinterklaas) elk jaar met een stoomboot van Spanje naar ons land komt, dat hij op een wit paard over de daken rijdt om kinderen snoep en cadeautjes te geven, maar ook dat hij dreigt om stoute kinderen mee te nemen in zijn zak naar Spanje, waarna ze hun ouders nooit meer zullen zien (neem ik aan).

Nederland mag een emotioneel stabiel land lijken, discussies over Sinterklaas kunnen hoog oplopen. Eigenlijk gaat het niet over Sinterklaas zelf, maar over zijn entourage, de zogenoemde “Zwarte Pieten”. Het is niet duidelijk hoe deze zwarte dienaren deel werden van de Nederlandse interpretatie van het Sinterklaas verhaal. Misschien omdat hij oorspronkelijk uit Turkije kwam waar ook moren woonden (zwarte slaven), misschien door de link met Spanje, of (meest waarschijnlijk) omdat ze in 1850 door een Nederlandse schoolmeester in zijn versie van het Sinterklaas verhaal werden geïntroduceerd.

Maar is de figuur “Zwarte Piet” relevant voor hetgeen waar Sinterklaas voor staat? Nee natuurlijk. Belangrijk is dat we Sint-Nicolaas erkennen voor wie hij was: een barmhartige man, die in de 3^e en 4^e eeuw al velen inspireerde, en dat vandaag de dag, in de 21^e eeuw, nog steeds doet; een gul mens die schoorstenen gebruikte om geschenken te geven aan hen die jong van leeftijd en geest zijn. Hij deed dit in anonimiteit, want de enige beloning waar hij naar streefde was de wetenschap dat hij anderen had geholpen. Omdat zelfs Sinterklaas dit niet allemaal alleen kan doen, heeft hij hulp nodig. En die hulp kunnen wij allemaal bieden.

• 5 Oct 2016, 10:05
• Posted in Culture, Diplomacy, Human rights
• No comments yet